‘ Wanneer je een hond keer op keer slaat, routinematig zonder duidelijke aanleiding, wordt het beest geheid vals,’ zegt Laure, ’wanneer je als politici de kiezers keer op keer voor de gek houdt, fopt en op het verkeerde been zet, idem dito, die kiezers worden vals en gaan naar kuiten happen.
Philippe Gautier, de hoofdpersoon uit de roman van Thierry Baudet, draagt littekens van een jeugdtrauma met zich mee: zijn vader placht hem als kind met de riem af te tuigen. Gautier gaat niet de politiek in, maar compenseert, sublimeert, zijn pijn door Kunst. En hij gebruikt zijn echtgenote Sylvia, hun dochter en zijn minnares Davide, die hij letterlijk verkleint, verkinderlijkt, infantiliseert, door ze diertje te noemen, dus klein dier. Een vrouwelijke driehoek – dubbelzinnig nietwaar? – die hij zowaar in en uit elkaar kan schuiven, zodat ze soms samenvallen. Let wel: ik heb Baudets novelle nog niet gelezen, maar baseer me vooral op de bespreking van Saskia Pieterse uit de Groene Amsterdammer. ’
Semanur: ‘Gaat de novelle Van elk waarheen bevrijd van blitzkikker Baudet volgens jou daarover? Over valsgemaakte kiezers? Maar als kiezer wil je juist graag weten waar jouw volksvertegenwoordigers heengaan, daarom stem je op partij X, A, of Z en niet op een andere partij. Iedere partij prijst immers een ander “waarheen” aan, maar niet heus. Hier dus via Rilke ironie. Heerlijk toch dat je een boek mag en kunt lezen zoals je dat zelf wil – en kunt, natuurlijk! Hetzelfde geldt voor cartoons. De maker kan er nog zo veel mee bedoelen, maar als beschouwer maak ik er zelf wat van. Zodra een cartoon of een boek is gepubliceerd, leidt het een eigen leven.
Zeg, zou de visie-fobie van VVD’er Mark Rutte uit zijn jeugdervaringen zijn te verklaren, op jeugdervaringen zijn te herleiden? Heeft zijn moeder misschien vroeger zijn dag, week, jaar altijd helemaal uitgestippeld, heeft ma zoon haar visie opgelegd en protesteert Rutte als vijftigjarige daar nog steeds tegen? Is Rutte bezig zijn moeder te behagen, rebelleert hij tegen haar, of wil hij zijn “afwezige vader” plezieren, misschien vervangen bij zijn moeder? Of een combinatie van alles? Ruttes beruchte woedeaanvallen, waar zijn die op terug te voeren? Jeugdtrauma’s die verharden, transformeren, vergroeien, tot neurosen, kunnen verhipte hinderlijk zijn. Gelukkig voor hem leeft Rutte in een tijdperk van de hyper-theatrale politiek en kan hij zijn ei daarin kwijt. Ziezo, dat was amateur-psychoanalyse in kort bestek.
O ja, die narcistische cirkel van Sarah Kofman waarover Pieterse het heeft? Hoe zie je dat in deze context?’
Laure: ‘ Ik laat het narcisme nu in de coulissen en breng de cirkel en de driehoek – een vierkant, met Philippe erbij – in verband met een Pavlov-experiment met honden: hoe maak je honden kierewiet. Wat deed Pavlov, hij confronteerde een hond afwisselend met een vierkant, dus rechte hoeken, en een cirkel, geen hoeken. Bij de cirkel kreeg de hond een stuk vlees en bij het vierkant een stroomstoot. De hond ging na een tijdje ook zonder vlees kwijlen bij het zien van de cirkel en janken bij het vierkant, ook als hij geen stroomstoot kreeg. De hond was geconditioneerd.
Toen maakte Pavlov de cirkel steeds vierkanter en het vierkant steeds ronder. Je kunt vast al raden wat er met de hond gebeurde: die wist op een bepaald moment niet meer wat zij kon verwachten, want cirkel en vierkant gingen immers steeds meer op elkaar lijken. De hond werd dus compleet gestoord.’
‘ Aha, ik denk dat ik ‘m snap,’ zegt Semanur, ’ de kiezer van nu weet niet meer wat zij eigenlijk kiest, want alle politieke merken lijken op elkaar. Ze worden via marketing technieken gedifferentieerd om zogenaamd diverse segmenten van de kiezersmarkt te bedienen en stemmen te scoren, maar in feite is het een grote nep. Er valt niet meer te onderscheiden, te discrimineren, tussen cirkels, ovalen, rechthoeken, driehoeken, vierkanten. De burger wordt voortdurend op het verkeerde been gezet door sleeze and spin en dus raakt de gedesoriënteerde burger op drift, wordt psychisch uit balans gebracht.
Op zo’n manier een boek lezen is veel leuker dan op de conventionele manieren. Zeker wanneer zo’n boek door een politicus als Thierry Baudet is afgescheiden. Baudet gebruikt trouwens het klassieke recept: geef de protagonist een akelige jeugd mee, waaruit de lezer zijn gedrag als volwassene kan verklaren. De tekening van Joep Bertrams is spot on: achteruitkijkspiegels. Leer van het verleden en zie vooral je eigen rugzakje onder ogen. Dus niks reactionaire politiek.
Ach, vergelijk het met Henri Osewoudt uit Hermans’ Donkere kamer van Damocles. Henri heeft een zeer getroubleerde jeugd gehad, inclusief een bijna-incesteuze relatie met zijn nicht, Hermans voorziet hem van een afstotend uiterlijk. Henri Osewoudt weet eigenlijk niet wie hij is. Hermans zet de lezer voortdurend op het verkeerde been met persoonsverwisselingen en spiegels. De lezer raakt met het personage het spoor bijster. Aan het einde weet je zelfs niet of het wel echt Osewoudt is die doodgeschoten wordt.’
Laure: ‘ Deze Baudet speelt op veel verschillende registers: hij speelt schaak, maakt muziek, schrijft romans, doet aan hedendaagse politiek en staat zelfingenomen nomenklatoeristen het jak uit te vegen. Een veelzijdig mens met een multipele persoonlijkheid? Dat is voor de gemiddelde Haagse plucheklever nauwelijks te volgen. Die sluiten zich aaneen en gaan keffen en janken. Voor de media geldt hetzelfde. Die moeten hele andere invalshoeken en frames uit de kast halen, dus ze moeten echt aan het werk, en dat vinden ze lang niet altijd leuk. Routine-duidingen volgens routine-frames en -modellen zijn natuurlijk veel gemakkelijker.
Ik denk er heel hard over om straks op meneer D.J. Eppink van het FvD te stemmen voor de Europese verkiezingen, omdat ik vóór Europa ben, maar tégen deze vorm van EU en ik wil het instituut van referendum terug, want de representatieve democratie werd gemaakt voor een heel ander soort politicus dan nu op het pluche fladdert en klautert. Deze types moet je niet eens per vier jaar legitimeren zonder ze tussenrapporten te kunnen geven. Dat geldt op ieder niveau: landelijk, maar ook bij de gemeenteraden. De kiezer moet worden getraind in, vertrouwd gemaakt met en opgevoed in het hanteren van referenda, net als met de Zwitsers is gebeurd. Dus niet weer plompverloren een referendum in de plas pleuren, de boel de soep in zien draaien en dan zeggen: zie je wel, het voldoet niet.
Kijk naar Amerika. Het is maar de vraag of de Amerikaanse instituties tegen het vandalisme van een Trump bestand zullen blijken. Die instituties werden voor heel andere en inmiddels achterhaalde types politici in elkaar gestoken. Zullen ze vandal-proof blijken?’
Semanur: ‘ Van de recensies die ik van Baudets novelle heb gelezen, vind ik die van Pieterse en Thomas de Veen (de flaneur en de fallische bakkunst) de meest interessante. Misschien heb ik enkele recensies gemist hoor, maar deze twee heb ik met aandacht gelezen. Vooral die van Saskia Pieterse. Thomas de Veen maakt zich er iets te makkelijk vanaf vind ik.
Misschien ga ik de novelle lezen en kunnen we hem parallel aan Hermans’ Damocles en Vestdijks Anton Wachter ontleden? Hoewel Anton Wachter natuurlijk wel een hele kluif is, maar we kunnen Mohammad vragen om het deel voor deel voor ons verklarend samen te vatten en dan een of twee delen zelf lezen?
In ieder geval ga ik op de FvD stemmen, straks bij Europa en over twee jaar bij de Kamerverkiezingen, want deze routinematige sloop van onze maatschappij door neoliberale nitwits en half-wits moet hoe dan ook gestopt worden.’
Laure: ‘ O ja. Bijna vergeten. Natuurlijk Paul Scheffer hè. Nu weer, met dat laatste stuk van hem in de NRC. Scheffer is voor ons zo vanzelfsprekend, redelijk en logisch normaal in zijn diagnose en receptuur dat hij voor mij intussen vanzelfsprekend is. Daardoor wordt hij door de politieke nomenklatoera en de horige media schromelijk veronachtzaamd. Helaas voor ons.
Wij stemmen voorlopig dus FvD.’
 
 

♠

Franz Schubert – Who is Silvia ? – The King’s Singers

Schubert – An Sylvia – Fischer-Dieskau / Moore 1957